Lokacija
Golija je najviša planina jugozapadne Srbije, pruža se u dužini od 32 km i u obliku latiničnog slova „S“. Najviši vrh je Jankov kamen 1833 m nadmorske visine. (Pančić J., 1898). Park prirode obuhvata površinu od 75. 183 ha. Područje same Golije ograničeno je dolinom Ibra na istoku, Raške i Ljudske rijeke na jugu, Moravice na zapadu i srednjim dijelom doline Studenice na sjeveru i sjeveroistoku. Park prirode “Golija” stavljen je pod zaštitu radi očuvanja: vrijednosti šumskih ekosistema; raznovrsnosti predjela i izvanredne ljepote pejzaža; kulturnih dobara i njihove okoline (manastir Studenica i manastir Gradac); trajnosti i kvaliteta osnovnih prirodnih resursa (vode, zemljišta i biljnog pokrivača), biološke raznovrsnosti: rijetkih, endemičnih i reliktnih vrsta; geonasleđa, predstavljenog neobičnim i atraktivnim oblicima reljefa i brojnim vodenim objektima i pojavama u vidu izvora planinskih vodotoka i tresavskih jezera.
Istorijat
Park prirode „Golija“ proglašen je Uredbom Vlada Republike Srbije 2001 godine i povjeren na upravljanje JP “Srbijašume”.
Park prirode sa svojim prirodnim i stvorenim vrijednostima zadovoljio je u potpunosti kriterijume za nominovanje Parka prirode “Golija” za Rezervat biosfere po programu MAB-a (Program “Čovjek i biosfera”) tako da je dio Parka prirode “Golija” odlukom Komisije UNESCO-a, oktobra 2001. godine proglašen za Rezervat biosfere “Golija-Studenica” (površine 53.804 ha).
Priroda
Goliju krasi prostranstvo šumskog pokrivača. Neki dijelovi ovih šuma imaju karakter prašume. Golija je najšumovitija planina u Srbiji, sa najvećim i najboljim šumskim kompleksima. Njene južne padine obrasle su prostranim livadama i pašnjacima. U smrčevim šumama očuvale su se tresave kao specifični i osjetljivi ekosistemi.
Golija predstavlja refugijum tercijalne flore u Srbiji i značajna je kao centar genetske, specijske i ekosistemske raznovrsnosti na Balkanu i u Evropi. Floristički biodiverzitet Golije gradi oko 900 taksona biljnog sveta. Poseban značaj u flori imaju endemične i reliktne vrste. Među očuvanim prirodnim rijetkostima izdvaja se reliktna i endemična drvenasta vrsta planinskog javora (Acer heldreichii), koji je sinonim za floru Golije.
Značajni botanički lokaliteti su: Dajićko jezero, Košaninova jezera, Tresava na Belim vodama, Palež, Jankov kamen, Ljute livade, Vlaški most, Karalići, Izubra, Bojevo brdo, Devojačka voda, Odvraćenica, Biser voda-Vranji krš-Lisa-Borje.
Znamenitosti
Posebna kulturno-istorijska vrijednost Golije je manastir Studenica, osnovan krajem XII veka, kao glavna zadužbina rodonačelnika dinastije Nemanjića, Stefana Nemanje, jedna je od najvrijednijih građevina u stvaralaštvu srpskog naroda i jedno od najznačajnijih središta srednjovekovnih zbivanja. Od 1986. godine nalazi se na UNESCO Listi svetske vredne kulturne i prirodne baštine.
Manastir Gradac, podignut 1268. godine, zadužbina je kraljice Jelene Anžujske, princeze francuskog porijekla i žene kralja Stefana Uroša I Nemanjića. Predanja i zapisi govore o tome da je kralj Uroš naložio sadnju jorgovana duž obale Ibra, da bi se uljepšao predio u čast kraljice Jelene. Time se i danas objašnjava prisustvo jorgovana u klisuri rijeke Ibar. Manastir je podignut na starijem kultnom mjestu, a jedini sačuvani objekat iz starijeg vremena je jednobrodna mala crkva Sv. Nikole.
Turizam
Na Goliji treba obići lokalitete:
-Manastir Studenica, asfaltnim putem 11km od mjesta Ušće
– Donju i Gornju isposnicu Sv. Save. , pješačkom stazom sa lokalnog puta Ušće – Mlanča,
– Manastir Gradac u blizini naselja Gradac i Rudno.
– Selo Rudno je vazdušna banja sa nadmorskom visinom od 1100 m. Seoska domaćinstva u Rudnom nude odličan smeštaj u kućama – brvnarama, ishranu sa tradicionalnom srpskom kuhinjom i zaboravljenim specijalitetima, što potvrđuju brojne kulinarske nagrade.
– Slapove rijeke Izubre, iz sela Devići pješačkom uređenom stazom uz rijeku Izubru.
– Tresavska jezera „Dajićko jezero“, „Košaninova jezera“
– Vidikovac i jezero „Okruglica“ u blizini sela Kumanica
– Selo Kumanica u blizini Ivanjice sa seoskim smeštajnim objektima.
– Najviši vrh „Jankov kamen“, pješačkom stazom preko Golijske reke, vidikovca Preko brdo, pašnjaka Đonovog polja.
Kontakt podaci
JP „Srbijašume“ – Beograd
Sektor za šumarstvo i zaštitu životne sredine
telefon +381 11 711 34 10,
RJ „Park prirode Golija“ – upravnik Dragoljub Šekler
Telefon: +381 36 736 252, +381 36 736 049
